Al voor hij zijn tas had neergezet, riep ze hem toe dat ze een baan had en aanstaande maandag al kon beginnen. “Nu ben ik aan de beurt”, zei ze terwijl ze triomfantelijk met haar aanstellingsbrief wapperde. Onthutst keek hij zijn vrouw aan en vroeg: “Wat zeg je liefste?”.

“Luister dan toch eens”, antwoordde ze, “Ik ga weer werken!”

“Maar hoe moet het dan met de kinderen?”, vroeg hij verschrikt.

“Waarom is dat mijn zorg? Ik heb vijftien jaar lang voor jou en de kinderen gezorgd. Nu is het jouw beurt iets voor ons te doen!”

“Maar je bent er al zo lang uit. Zou je niet eerst een bijscholing doen?”

We schoven naar het puntje van onze stoel. De twee hoofdrolspelers kweten zich uitstekend van hun taak. Onze workshopbegeleider Friedrich Glasl[1] had voor het uitspelen van deze casus zes vrijwilligers gevraagd. Een echtpaar, waarvan beide partners over twee adviseurs konden beschikken. Rechts van ieder van hen stond een speler die het hogere ik van die speler vertegenwoordigde. Links hurkte een speler die de dubbelganger uitbeeldde. Die twee laatsten kregen de opdracht het gesprek te laten escaleren.

Na deze openingszetten ontstond er al snel een kakofonie. Haar dubbelganger siste dat haar man geen waardering voor haar kennis en ervaring had. Dit snauwde de vrouw haar partner dan ook direct toe. Nu was zijn dubbelganger er als de kippen bij. Het gevolg was dat haar echtgenoot zijn tas op de grond smeet en haar vertelde dat ze goddomme altijd met de deur in huis viel.

Nu was het hek van de dam. Het gesprek escaleerde volgens plan en na tien minuten stak Glasl zijn hand op om het spel te staken. Vervolgens vroeg hij de spelers hoe het was gegaan. De vrouw veegde de haren uit haar bezwete gezicht en vertelde dat ze op een roller coaster had gezeten. Ze was er vol in gegaan en emotioneel bij haar rol betrokken geraakt. Voor haar partner gold hetzelfde. Vragend keek Glasl nu naar de vier adviseurs. De dubbelgangers vertelden trots dat al hun adviezen waren overgenomen. De hogere ikken zwegen. Besmuikt vertelde een van hen dat ze er helemaal niet tussen kon komen. De ander knikte en had dezelfde ervaring. Glasl lachte hen vriendelijk toe. “Bij conflicten gaat dat zo”, zei hij. “De dubbelganger adviseert ons ongevraagd, terwijl we ons hogere ik pas horen als we daar de tijd voor nemen. Daarom escaleren conflicten zo vaak.”

“Hoe kunnen we dat dan voorkomen?” vroeg een van de aanwezigen. 

“Door zelfsturing” antwoordde Glasl resoluut. “Bij conflicten versmalt de waarneming stap voor stap. Uiteindelijk zien beide partijen alleen nog elkaars dubbelganger. Dat roept gedachten, emoties en gedrag op die het conflict onherroepelijk steeds verder laten escaleren.”

Zelfsturing dus. Het vraagt moed om te de-escaleren en het stuur over de krachten van je ziel weer in eigen hand te nemen. Liefde om over de schaduwzijde van de ander heen te kijken en de ander steeds in zijn potentie te blijven zien. Doet iemand dit, dan heeft dat betekenis voor de hele gemeenschap waartoe hij behoort.

Vrij naar de workshop “Uit de gedemoniseerde zone” die ik in juni 2017 volgde bij Friedrich Glasl, tijdens het Kongress Soziale Zukunft in Bochum.

[1] prof. dr. Friedrich Glasl (1941) is een ervaren conflictbemiddelaar. De menskundige achtergronden van conflicten ontleent hij aan de antroposofie. Hij beschreef ze uitvoerig in verschillende boeken, waaronder “Conflict, crisis, catharsis”, Uitgeverij Christofoor, Zeist, 2008.