Een bekend credo in het neoliberale westen is dat ieder zijn leven zelf gestalte geeft. Lukt het je niet deze krachttoer planmatig en succesvol te voltooien, dan ben je al snel een loser. Toch vormen pech, tegenslag en ongeluk vaak de opmaat voor een leven dat in retrospectief wel degelijk geslaagd is.

Afgelopen vrijdag sprak ik een leeftijdgenoot die een opleiding over conflictbemiddeling wil opzetten. Ze zoekt nog naar een goede vorm voor deze opleiding en een gemeenschappelijke kennis die mijn vormkracht kent, had haar aangeraden eens met mij te sparren. Tegelijkertijd was dit gesprek een weerzien met een oud-klasgenote die ik zo’n vijftig jaar geleden, tussen de hoge muren van het plaatselijke gymnasium, voor het eerst ontmoette. Dat we indertijd beiden verlegen waren en in de klas wat uit de toon vielen, schiep een band. Toch miste ik de aansluiting met mijn klasgenoten zo, dat ik al snel voor de HAVO koos, waar leerlingen zaten met wie ik meer gemeen had. Na mijn eindexamen duurde het een paar jaar voor ik mijn weg vond. Via een staatsexamen VWO en een paar jaar biochemie kwam ik op de TH-Bouwkunde terecht. Mijn vroegere klasgenote bleef op het gymnasium, deed conservatorium en werd violiste.

Het fascineert me dat het leven ons nu weer bijeenbrengt rond een thema dat ons beiden na aan het hart blijkt te liggen: conflictbemiddeling. Wie had dat kunnen denken?

Vrijdag groeven we ons stap voor stap een weg terug in de tijd. Zo bleek dat een ingrijpende crisis rond het veertigste levensjaar ons beiden tot nieuwe levenskeuzes had gebracht. Na een ongeluk was vioolspelen moeilijk en ging mijn oud-klasgenote rechten studeren. Na een dreigend conflict met mijn toenmalige werkgever, wendde ik me van mijn technische werkomgeving af om in plaats daarvan coach te worden, de opleiding tot conflictbemiddelaar te volgen en als organisatieadviseur in het vrijeschoolonderwijs te gaan werken. Terugkijkend, viel het ons op hoeveel moois er in ons leven met schipbreuk begon.

Midden in een crisis ligt causaal denken voor de hand. In eerste instantie zoeken we de oorzaak van ons ongeluk en vragen we ons af wie we hiervan de schuld kunnen geven. Het is een hele kunst om een crisis te omarmen en als vertrekpunt voor de toekomst te nemen. Dat lukt alleen als we het denken in termen van oorzaak en gevolg kunnen loslaten en in plaats daarvan op zoek gaan naar motieven. Bij dit finale denken richten we ons op de positieve kant van een crisis. Die positiviteit kan ons bij eerder weggedrukte of nog onbewuste motieven brengen.

Het mooie is dat de finale vraag, de vraag dus naar motieven, bij conflictbemiddeling een verlossende rol kan spelen. Vaak is de schuldvraag complex en ogenschijnlijk onoplosbaar. Wil je er samen uitkomen, dan vraagt dit luistervaardigheid. Pas als je de motieven van de ander beluisterd en respecteert, kan de ander zich gehoord en begrepen voelen. Omdat je dan over je eigen schaduwzijden heen moet stappen, is dat lang niet altijd makkelijk. Meer hierover lees je in relaties op scherp zetten.