Naast de deur van het kinderdagverblijf stond de eerste uitgeholde knol. Binnenkort zou het Sint-Maarten zijn. Het riep herinneringen op aan een tijd waarin ik met mijn kinderen zo’n knol uitholde. Ze deden er een waxinelichtje in, waarna ze met hun lichtje langs de deuren liepen en om lekkers vroegen. In de kringloop van het jaar markeert Sint-Maarten het begin van de lichtfeesten. Tijdens advent groeit het licht wekelijks aan. Waarom is dit licht zo belangrijk?

Advent nodigt uit tot bezinning, tot het scheppen van innerlijke ruimte voor het Kerstkind. Tegelijkertijd heerst juist dan het sterrenbeeld Boogschutter, dat ons aan het einde van het jaar tot doelgerichte haast aanjaagt. De torso van die mythische centaur rust op een dierlijk onderlijf. Als denkende halfmens beschikt hij over een uitstekende oog-handcoördinatie. Zijn onderlijf daarentegen is nog niet vermenselijkt. Woede, eerzucht of hebzucht kunnen hem zo verblinden, dat zijn pijlen anderen verwonden. Plots zag ik een verband tussen deze paardmens en Kaïn, de eerste boreling op aarde en de mythische stamvader van een geslacht van bouwers en smeden. Van hen die met het innerlijk vuur van hun enthousiasme kunnen werken. 

Toch duurde het jaren voor ik begrip kreeg voor deze geweldenaren. Toen ik als kind hoorde dat Kaïn zijn broer had gedood, ging al mijn sympathie naar Abel uit. Dat veranderde pas toen ik ontdekte dat deze brute doodslag in meer mythen een rol speelt. Ook Romulus, de Noordse Hodur en de Egyptische Seth hadden hun broer gedood. Kennelijk was er meer aan de hand. Waar doelden deze mythen eigenlijk op?

Levend met die vraag ging ik beseffen dat Kaïn als mythische eersteling een nieuwe kwaliteit ontwikkelde. Hij plaatste zich denkend tegenover zijn omgeving, bebouwde het land en stichtte een stad. In het kielzog van mensen zoals hij ontstonden sedentaire culturen. Lijnrecht tegenover deze grootse cultuurscheppers stonden herders die als vanouds met hun kudden rondtrokken en hun omgeving onveranderd wilden laten. In de strijd die vervolgens tussen bouwers en herders ontbrandde^[1], verloren de herders de eerste slag. De mythe vertelt hoe Kaïn zijn broers bloed vergoot en zijn onschuld verloor. Het tragische lot van Abel illustreert dat doelgerichte kracht, gecombineerd met een vurige aard gevaarlijk kan zijn. 

Na die broedermoord riep God Kaïn ter verantwoording. “Waar is Abel, je broer”, vroeg hij. Kaïn wees die verantwoordelijkheid af en antwoordde: “Dat weet ik niet. Ben ik mijn broeders hoeder?” We kunnen Kaïns onverantwoorde gedrag natuurlijk laken, maar een mildere blik toont dat hij zijn innerlijk vuur nog niet meester was. Hij handelde uit emotie. Millennia van beschaving brachten ons geleidelijk meer zelfbeheersing. De moderne mens kan zich bezinnen en is beter in staat zijn innerlijke vuur te beteugelen. Maar zijn broeders hoeder is hij nog steeds niet.

Het bijzondere is dat we in het jaarverloop zowel iets van de kwaliteiten van Kaïn, als die van Abel kunnen bespeuren. Tegenover het sterrenbeeld Boogschutter staat de speelse Tweeling. In de dierenriem staat het volwassen, doelgerichte ik lijnrecht tegenover een speels, kinderlijk wij. Pas als we de verantwoordelijkheid voor dat kinderlijke wij op onze schouders nemen, verandert ons innerlijke vuur in hartewarmte en geesteslicht. Dan pas kunnen wij de hoeder van onze broeder zijn. In mijn artikel innerlijke vrijheid verwerven lees je hoe dit werkt en hoe je je hierin kunt oefenen.artikel over het innerlijke vrijheid verwerven lees je hoe dit werkt en hoe je je hierin kunt oefenen.

---

^[1] Het is een strijd die al millennia speelt. Eerst tussen sedentaire landbouwers en nomadische veehoeders. In latere tijden tussen man en vrouw, adel en clerus, wetenschap en geloof.