Wie met enige regelmaat op zijn handelen reflecteert, merkt dat daar waarden aan ten grondslag liggen. De psycholoog Abraham Maslov (1908 – 1970) plaatste die waarden in een piramide, met aan de basis onze fysieke behoeften en in de top de wens tot zelfontplooiing. Die piramide is in veel gevallen goed bruikbaar. Gaat het echter om het vinden van evenwicht in je leven, dan kun je beter de ordening van Stephen Covey (1932 – 2012) hanteren. Deze Amerikaanse organisatieadviseur liet de hiërarchie los en benoemde vier strevingen die met je lichaam, sociale leven, ontwikkeling en spiritualiteit samenhangen. 

Die vier strevingen hangen samen met vier groepen behoeften. Zijn al je behoeften vervuld, dan ben je vast een tevreden en gelukkig mens. Is dat niet het geval, dan kun je doelbewust onderzoeken waar het gemis zit. Zodra je weet wat je mist, dan kun je daar motieven, wensen en voornemens aan ontlenen. Ga je die voornemens vervolgens stap voor stap uitvoeren, dan verandert je situatie geleidelijk in positieve zin en groeit je zelfvertrouwen. 

Hieronder zijn die vier groepen behoeften wat uitgebreider beschreven en aan waarden gekoppeld.

1          Fysieke behoeften

Je fysieke lichaam heeft behoefte aan eten en drinken, aan bescherming tegen hitte en kou. Net als elk ander levend wezen zul je honger, dorst en pijn willen voorkomen. De waarde die je aan zulke fysieke behoeften kunt koppelen, is gezondheid. Zijn je lichamelijke behoeften (deels) onvervuld, dan ervaar je pijn of gebrek. 

Onder onze fysieke behoeften vallen ook onze behoefte aan kleding, huisvesting en spullen. Dit aspect van onze fysieke behoeften nam na WO II stormachtig toe en leidt tot een mateloos verlangen naar meer. Willen we ook ruimte houden voor de vervulling van onze sociale, mentale en spirituele behoeften, dan moeten we maat leren houden.

2          Sociale behoeften

Vanaf je geboorte maak je deel uit van gemeenschappen. Je groeide op in een gezin, ging naar school en werd lid van verenigingen. Zulke gemeenschappen droegen en vormden je in je jeugd. Eenmaal volwassen zocht je werk dat bij je paste, het liefst met fijne collega’s. Wellicht vormde je een eigen ‘levensgemeenschap’, en stichtte je een gezin. Daarnaast onderhield en onderhoud je vast een vriendenkring. Waarden die bij deze sociale behoeften passen, zijn verbondenheid, vriendschap en collegialiteit. Zijn je sociale behoeften onvervuld, dan zul je je eenzaam voelen. 

In onze fysieke en sociale behoeften verschillen we maar weinig van elkaar. We willen allemaal onze eetlust stillen en doen dat bij voorkeur in gezelschap van onze dierbaren. Die fysieke en sociale behoeften zijn zo basaal, dat ik ze onze basisbehoeften noem. Is aan die basisbehoeften voldaan, dan voelen we ons veilig. De overschotten aan geld, tijd en energie die nu ontstaan, kunnen we gebruiken om onszelf te ontwikkelen. Daarmee betreden we het terrein van onze mentale behoeften.

3          Mentale behoeften

De een houdt van muziek en gaat in zijn vrije tijd naar concerten, terwijl een ander dan het liefst in zijn tuin werkt. Onze mentale behoeften lopen sterk uiteen. Verbindend in al die diversiteit is de wens onze kennis en ervaring op bepaalde gebieden verder te ontwikkelen. Anders dan groei, vraagt ontwikkeling moed om de dingen net even anders te doen. Vaak betekent het dat je een vertrouwde omgeving moet verlaten. Je doet dit voor het eerst als je als jongere op kamers gaat. Bij elke keer dat je verhuist, of voor een nieuwe werkplek kiest, herhaal je dit.  

Iets op jouw eigen manier doen, betekent ook dat je als individu zichtbaar wordt. Het krijgen van feedback is dan belangrijk. Waardering voor je kennis, en erkenning voor je vakmanschap vormen een steun in je rug. Blijft positieve feedback uit, dan is de kans groot dat je aan jezelf gaat twijfelen. 

Ervaar je sleur of verveling, dan is de kans groot dat je mentale behoeften hebt, die nog niet vervuld zijn. 

4          Spirituele behoeften

Ieder mens wil graag een blijvend resultaat nalaten en een antwoord vinden op zijn levensvragen. De vervulling van die behoefte geeft je leven zin. Besteed je hier geen aandacht aan, dan kun je gevoelens van zinloosheid ervaren. Zingeving is daarom de waarde die bij deze spirituele behoeften past.

Bij de vervulling van je spirituele behoeften groei je boven jezelf uit. Nelson Mandela, Mahatma Gandhi, Martin Luther King en de Liberiaanse politica Ellen Johnson Sirleaf deden dit en zijn een voorbeeld voor velen. Zichzelf ontplooiend, hun dromen verwoordend, schonken ze verdeelde samenlevingen een toekomst. Vrijheid en verantwoordelijkheid, levenskunst en sociale kunst gaan dan hand in hand.

Je spirituele behoeften brengen je bij de kern van je wezen, bij je scheppende en schenkende identiteit. 

Tevredenheid

Tevredenheid is meer dan individuele welvaart en welzijn. Bij tevredenheid voel je dat al je behoeften op dat moment vervuld zijn. Heerst die vrede in je hart, dan wil je haar met anderen delen.

Blik eens terug op de gelukkigste momenten in je leven. Waarschijnlijk werd er een lang gekoesterde wens vervuld, was je omringd door dierbaren en stonden voedsel en drank binnen handbereik. Wellicht klonk er muziek en werd er gedanst. Zetten we een belangrijke ontwikkelingsstap in ons leven, dan willen we dat vieren. Dan nodigen we vrienden en verwanten uit, zorgen we voor eten en drinken, muziek en dans. Bij de viering van zulke mijlpalen van ons leven ervaren we iets van een toekomstige, hemelse gelukzaligheid. 

In de dagelijkse realiteit zijn zulke feesten schaars. Gelukkig beschreef Stephen Covey hoe je dagelijks, wekelijks, maandelijks kleinere geluksmomenten kunt inbouwen. Je kunt bijvoorbeeld gaan wandelen met een paar goede vrienden en na afloop samen eten. Daarmee worden je fysieke en sociale behoeften vervuld. Kies je een mooie omgeving uit en voer je een goed gesprek, dan kun je tijdens de wandeling en onder de maaltijd ook je mentale en spirituele behoeften bevredigen. Op dit thema kun je eindeloos variëren.

Onderzoek

Onze behoeften verschuiven regelmatig. Ervaar je gebrek, eenzaamheid, verveling of zinloosheid, dan loont het om op onderzoek te gaan. Een regelmatige terugblik, bezinning en wat fantasie helpen daarbij. De fantasie is belangrijk omdat het verbeeldingskracht vraagt om een andere toekomst, gebaseerd op jouw waarden, voor je te zien.

Update 2 November 2022