In het dagblad Trouw van 4 oktober jl. stond een interview met Herman Wijffels, de vertrekkend bewindvoerder bij de Wereldbank. In dit interview stelt hij dat de financiële crisis een symptoom is van een manier van leven die teruggaat op een frontiermentaliteit. De mentaliteit dat de aarde geen grenzen heeft, staat ter discussie en past niet meer bij onze tijd. We leven op veel fronten boven haar draagvermogen en de huidige financiële crisis is dan ook maar een van de vele crises waar we ons voor geplaatst zien. In de ogen van Wijffels staan we in de wereldgeschiedenis voor een nieuwe cultuurfase die beter past bij wat de aarde kan hebben.

Een crisis markeert een beslissende wending in een proces. De crises waarop Herman Wijffels doelt, vragen om een nieuw paradigma. We hebben lang gedacht dat alles rationeel en maakbaar was. Met hulp van ons verstand ontdekten we geneesmiddelen, bouwden we beschermende dijken en ontwierpen we stuwdammen om energie op te wekken. De huidige crises tonen ons dat mens en aarde kwetsbaar zijn. Het omgaan met deze nieuw ontdekte broosheid vergt andere vermogens van ons dan de puur rationele. Wat kwetsbaar is, heeft liefdevolle aandacht en zorgzaamheid nodig en doet een beroep op ons gevoel en op onze goede wil. We hebben niet alleen hoofd en handen, maar bovenal ons hart nodig. In de laatste strofen van de grondsteen van de Antroposofische Vereniging verwoordt Rudolf Steiner deze drieslag prachtig in de woorden ‘dat goed worde wat wij uit harten gronden, uit hoofden doelbewust leiden willen.’

 We gaan pas een nieuwe cultuurfase in wanneer het ons lukt om actief een andere cultuur te scheppen. We zullen het immers moeten doen. In het licht van de kwetsbaarheid van de aarde zijn waarden als duurzaamheid en zorgzaamheid van grote betekenis. Waarden hebben een cultuurvormende rol mits ze tot in het handelen doorwerken. Dat is te zien aan de snel groeiende groep mensen die duurzaam en zorgzaam handelen. Ze eten biologisch, gebruiken groene energie en kopen duurzaam geproduceerde producten. Door hun bewust andere gedrag vernieuwen zij de cultuur. Daarom noemt men ze ook de Cultural Creatives: mensen die op grond van hun waarden een nieuwe cultuur creëren. Naar schatting maken zo’n 2 miljoen volwassen Nederlanders hier deel van uit. Het is een dynamische voorhoede in de samenleving die vooral voor jongeren aantrekkelijk is. Dat geeft een hoopvol perspectief.

Gepubliceerd in het maandblad Motief, november 2008.